Voorjaar overgeslagen?

Afgelopen weekend leek het wel zomer. En dat in maart! We hebben zeker wat schade in te halen van vorig jaar…

Na een rondje door mijn tuin constateer ik dat er al van alles uit de grond schiet. Primulaatjes en narcissen bloeien. En vaste planten die zich in de winter altijd schuilhouden onder de grond, steken hun eerste stengels en bladeren voorzichtig uit de grond. Heerlijk om alles weer te zien opkomen. Soms vergeet ik gewoon wat ik allemaal heb geplant. Het is een welkome verrassing om te zien dat deze vaste planten weer ontwaken.

Ook de knoppen in onze paardenkastanje gaan weer uitbotten. Binnenkort maar weer maatregelen nemen om de kastanjemineermot te weren: een plakstrip om de stam en de feromoonval gaat in de kruin. Zo kunnen we dit jaar hopelijk langer genieten van mooi groen blad dan het afgelopen jaar.

Ik merk wel dat de grond behoorlijk droog is. Het heeft ook inderdaad al even niet geregend. Voor planten die enkele jaren in de grond staan is dat niet zo snel een probleem. Maar een paar stekjes die ik in februari in de tuin heb gezet moet ik even wat beter in de gaten houden.

Voor het IVN Woerden ben ik begonnen met columns schrijven over eigen-aardigheden en alledaagse verschijnselen in de natuur: De Verwondering. En in februari startte ik met het volgen van de cursus Tuinreservaten. Hoe maak je van je eigen tuin een reservaat. Tuinreservaten zijn groene paradijsjes. Geen kaal terras vol met steen of kunstgras, maar een levendige oase waar mens en dier gelukkiger van worden. En dat past helemaal binnen mijn straatje! Hoewel mijn (voor)tuin al aardig groen is, ondergaat deze binnenkort een verdere ‘vergroening’. Over de vorderingen houd ik jullie hier op de hoogte.

 

 

 

 

Insectenhotel bouwen

De winterperiode is een mooie tijd om allerlei klusjes te doen, waar in de lente en zomer weinig tijd voor is. Bijvoorbeeld snoeien, voorraad zaaimateriaal aanvullen en insectenhotels maken.

Insectenhotel? Is dat een soort Bed en Breakfast? Nee, gelukkig is het veel minder werk, een insectenhotel is nestgelegenheid voor bijvoorbeeld wilde bijen en solitair wespen.

Je kunt heel makkelijk zelf een insectenhotel maken. Nog makkelijker is eentje kopen bij een tuincentrum. Maar het is wel zo leuk om het zelf te maken. En echt niet moeilijk.

Haal ergens een stuk boomstam vandaan, een beetje eigen creativiteit hierbij wordt aangemoedigd. Boor gaatjes in verschillende breedtes tussen 2 en 10 millimeter. Leg de boomstam neer op een zonnig plekje met de openingen naar de zon gericht. Zo, dat was de makkelijkste manier.

Voor meer creatieve en uitgebreide insectenhotels moet je eens googelen op afbeeldingen van insectenhotel bouwen. Als je dat ziet, krijg je meteen zin om te beginnen. De meest fantastische bouwsels van pallets, hele muren met takjes, bamboestokken en stenen. Je tuin wordt heel persoonlijke en knus.

Maar waarom zou je eigenlijk insecten naar je tuin willen lokken? Die beesten zijn toch alleen maar irritant? Integendeel, veel insecten lokken vogels. En dat zijn toch zeker welkome gasten?! Ook zorgen wilde bijen voor bestuiving van planten net als honingbijen. Verder ruimen ze planten- en dierenresten op. En bepaalde insecten helpen ook bij biologische gewasbescherming. Maar daarover vertel ik een andere keer meer.

Lees meer
Insectenhotel bouwen voor dummies

Foto van insectenhotel: Dorien Hein, TotKijk.com

 

Winterbloeiers

Helleborus orientalisNiets te beleven in je tuin? Dan heb je vast geen winterbloeiers. Daar zijn er meer van dan je misschien denkt.

Natuurlijk valt het welbekende sneeuwklokjes daaronder, met de officiële naam Galanthus nivalis. De bloeiperiode begint in januari. Deze week was ik voor het eerst bij een plantenwerkgroep van IVN, waar we uitvoerig bloeiende planten bekeken. Een deelnemer had een polletje sneeuwklokjes mee. Die waren nog net niet in bloei. Ze zaten nog in de ‘verpakking’: een doorschijnend vliesje. Frappant zeg! Dit had ik nog nooit gezien.

Ook de hazelaar ken je vast wel. Die bloeit met van die lange hangende katjes. Corylus avellana (hazelnoot) en Corylus colurna (boomhazelaar) bloeien al in januari. De katjes zijn de mannelijke bloeiwijzen. Om de vrouwtjes goed te kunnen onderscheiden heb je een loep nodig. Dat zijn minuscule rode knopjes waaruit een net zo rode stamper gluurt.

Twee jaar geleden heb ik drie cyclaampjes in de tuin gezet, Cyclamen coum, als test. Dit. Is. Werkelijk. Fantastisch. Van de week zag ik de bloempjes weer uit de grond piepen. Wat mij betreft kunnen ze zich niet snel genoeg verspreiden over mijn border. Misschien moet ik ze wat meer vertroetelen met kalk. Heb je nog een plekje over in de winterborder? Doen!

 

Boektip

Jelena de Belder en Bie Wouters: Winterbloeiers

Hieronder staan wat suggesties voor winterbloeiende planten. Let wel op dat je een variëteit kiest die in de wintermaanden bloeit. Van sommige plantensoorten zijn namelijk erg veel variëteiten.

Vaste planten en bol- en knolgewassen

Latijnse naam Nederlandse naam Bloeitijd
Anemone Anemoon Vanaf februari
Arabis Scheefkelk Januari-maart
Bellis Madeliefje Vanaf januari
Bergenia Schoenlappersplant Vanaf februari
Cardamine trifolia Veldkers Maart
Chionodoxa Sneeuwroem Maart
Cimicifuga Zilverkaars
Colchicum Tijloos
Corydalis Helmbloem
Cyclamen Cyclaam Februari
Eranthis Winterakoniet Februari-maart
Galanthus Sneeuwklokje Vanaf januari
Hacquetia Hacquetia
Helleborus Nieskruid of Kerstroos Vanaf januari
Hepatica Leverbloempje
Hyacinthus Hyacinth
Iris (danfordiae) Winteriris
Leucojum Lenteklokje Februari
Muscari Blauwe druif
Narcissus (cyclamineus) Narcis Vanaf februari
Petasites Groot hoefblad
Primula vulgaris Sleutelbloem Vanaf februari
Pulmonaria Longkruid Vanaf maart
Pulsatilla vulgaris Wildemanskruid Vanaf maart
Puschkinia Puschkinia Maart
Ranunculus Speenkruid Half maart
Scilla Sterhyacint Vanaf februari
Tussilago Klein hoefblad

 

Bomen en struiken

Latijnse naam Nederlandse naam Bloeitijd
Abeiophyllum Witte forsythia December
Acer opalus Italiaanse esdoorn Maart
Alnus Els December-januari
Chimonanthus praecox Winterzoet Februari
Clematis, Pixie, Early Sensation Bosrank Maart
Corylopsis Schijnhazelaar
Corylus Hazelaar Januari
Daphne laureola Peperboompje Februari-maart
Forsythia Chinees klokje Maart
Hamamelis Toverhazelaar December-maart
Jasminum nudiflorum Winterjasmijn November-maart
Lindera Lindera Vanaf maart
Lonerica fragrantissima Kamperfoelie Vanaf november
Mahonia japonica Mahoniestruik November-maart
Oemleria cerasiformis Oemleria Februari-maart
Pieris Pieris
Prunus Prunus
Rhododendron Rhododendron Vanaf februari
Salix Wilg Maart
Sarcococca Sarcococca Vanaf januari
Skimmia japonica Skimmia
Stachyurus Staartaar Februari-maart
Viburnum farreri Viburnum Vanaf november
Vinca Maagdenpalm

 

Tussen Kerst en Oud en Nieuw

Zojuist heb ik een klusje afgerond dat ik altijd bewaar voor de niksige dagen tussen Kerst en Oudjaar: onze druif snoeien. Het was er prachtig weer voor, sinds gisteren lijkt het wel voorjaar! Het tuinseizoen gaat hier gewoon door.

Druiven snoeien is een jaarlijks terugkerende klus. Snoei zorgt ervoor dat de plant druiven vormt in plaats van alleen maar te groeien. Die groeikracht in het voorjaar en de zomer is werkelijk enorm.

Onze druif groeit nu over een groot deel van de pergola heen. En het is ongelooflijk wat een hoeveelheid druiven er elk najaar vanaf komt. Emmers vol. We hebben de oogst dit najaar in twee keer binnengehaald. Én nog een deel laten hangen voor hongerige vogels. En de door wespen aangegeten exemplaren.

De oogst is allang op. We hebben de traditie om er druivensap van te maken. Met hulp van een sapcentrifuge, dat wel. Maar het van de takjes afhalen doen we handmatig. De flessen sap gaan verder onbehandeld in de koelkast of de vriezer. Half druivensap en half Sprite Zero maakt het tot de allerlekkerste frisdrank wat mij betreft. Zo heerlijk dat het op is voordat andere vormen van conservering nodig zijn.

En gisteren was ik ook in de tuin bezig. Volgroeide helleborus orientalisplanten (kerstroos) heb ik uit de grond gehaald en opgepot. De potten zien er nog erg kaal uit, want ik heb de bladeren tot de grond afgeknipt. Dat doe ik omdat deze planten snel last hebben van bladvlekkenziekte.

Binnen een maand zullen de helleborussen gaan bloeien. En ook verschijnt er weer nieuw en fris blad. Op het moment dat je goed kunt zien welke bloemkleur ze hebben ga ik ze verkopen.

Wie zei er ook weer dat het tuinseizoen voorbij was?

Hazelnoten

hazelnoten (onder andere)Van de week heb ik twee hazelnootstruiken gekocht. De kweker in Boskoop vroeg of ik een boerderij had. Verbaasd keek ik hem aan. De vriendin die me vergezelde zei lachend: “Die boerderij komt wel een keer, eerst maar die hazelnoten.”

De kweker waarschuwde me dat hazelnootstruiken groter worden dan veel mensen denken.

Oké.

Ik heb gelukkig genoeg ruimte in mijn moestuin. En je hebt minstens twee soorten hazelnoten nodig voor een goede notenoogst. Want ze worden na kruisbestuiving gevormd. Een mooi excuus dus om twee struikjes van verschillende kunne te kopen.

De een is een Italiaans ras: Tonda di Giffoni. Ik verwacht veel van de smaak, Italianen zijn immers lekkerbekken. De ander heet Cosford en heeft een zeer fijne smaak. Dat gaan we dus het komende najaar uittesten. Volgens de kweker geven ze het komende jaar al noten. En over vier jaar kan ik misschien wel vier kilo per struik oogsten.

De hazelnoot, of corylus avellana cultivar, is een struik die tot zes meter hoog kan worden. Snoeien is niet nodig, wat wel zo prettig is.
De kweker vertelde me ook nog dat je hazelnoten makkelijk kunt vermeerderen door afleggen. Hij wist zeker niet tegen wie hij het had. Straks heeft hij stevige concurrentie…

Ik verheug me nu al op de hazelnotenoogst. Als ik er veel heb, kan ik ook de olie eruit persen met een Piteba oliepers. Of ik kan ze roosteren voor in een maaltijd of om hazelnootspread van te maken.

Zover is het echter nog niet. Even geduld hebben.

Zaadbank

Vandaag regent het tranen met tuiten. Echt tijd voor een klusje in huis: zaden schonen! De zaden heb ik weken eerder al verzameld bij droog weer, in alle soorten en maten. Van parachute-achtige slazaden tot megaharde Kniphofiazaden.

Van zaden schonen word je bij uitstek zen. Het is een hele goede oefening in geduld. En daar heb ik meestal maar een beperkte hoeveelheid van. Ik vraag me regelmatig af hoe ik het klusje sneller kan klaren. Het lichte kaf kun je van zwaardere zaden scheiden door te blazen. Ik heb een vergelijkbare scheidingsmethode gezien bij een machinaal proces.

Maar ik heb nu Kniphofiazaden waar de lichte zaaddozen vrij vast om de zaden heen zitten. Elk zaadje uit de omhulsels pulken: daar heb ik het engelengeduld niet voor. Dus probeer ik een plukje oogst fijn te wrijven in mijn duim en wijsvinger. En dan even zeven. Kijk, dat gaat al sneller!

Een pakje Kniphofiazaad kost anderhalve euro bij het Vlaams Zaadhuis. En daar krijg je 180 zaden voor. 180 stuks! Daar ben ik een halve middag mee bezig om mooi schoon zaad te krijgen. Maar ja, zaadverwerkingsbedrijven schonen hun zaden vast niet handmatig. Daar gebruiken ze grote trommels voor, blaasmachines en andere vernuftige scheidingsmethoden.

Waarom ik zelf zaad win, als ik het zo voordelig kan kopen? Het gaat me om de ervaring. Lukt het mij mijn zelf geoogste zaad tot kieming te brengen? En om daar vervolgens weer een gezonde plant van te kweken? Ik leer zo alle aspecten van een plant kennen. En soms kom ik erachter dat je een plant heel makkelijk kunt scheuren. Bijvoorbeeld de Kniphofia. Alleen is mijn plant nog te jong om te scheuren. Dat doe ik nog wel eens, later.

Dus houd ik het voorlopig bij het zaad. Of beter gezegd de embryo’s. Want plantenzaden zijn eigenlijk embryo’s, de bevruchting heeft al plaatsgevonden. Alleen klinkt Embryobank nogal raar. Nee, laat mij maar mijn gang gaan met Esters Zaadbank. Alleen plantaardige soorten, hoor!

Bekijk zaadhoofd en zaden van Kniphofia

Oogsttijd

Augustus is een drukke tijd voor tuiniers en vooral een hele leuke tijd. Er is van alles te doen, oogsten, onkruid wieden en zaden verzamelen.

Wat het oogsten betreft: vooral mijn herfstframbozen doen het goed. In de vriezer ligt al ruim een pond frambozen. Je kunt ze heel makkelijk invriezen. Was de frambozen eerst, laat ze uitlekken op een schone doek. Selecteer de gave exemplaren en leg deze op een plat bakje. Ik gebruik daarvoor het kunststof deksel van een aardbeiendoosje uit de super. Een plastic zakje eroverheen, in de vriezer en klaar is kees.

Je kunt ingevroren frambozen nog overal voor gebruiken. Om jam van te maken, voor in toetjes of gebak. Ik kom meestal niet verder dan ze in de winter aan mijn muesli-ontbijt toe te voegen. Ook erg lekker!

En in deze periode heb ik volop eer van het opkweken van vaste planten en eenjarige bloemen. De bos op de foto bestaat uit: zonnehoed, rudbeckia, agastache, schildpadbloem, grote pimpernel, wilde peen en klimop.

In huis staan alweer een stuk of 12 bakjes met zaden. Daarin krijgen ze de tijd om te drogen, voordat ze in envelopjes gaan voor de opslag. Het verzamelen van zaden kost wel wat tijd, maar is enorm leuk om te doen.

Belangrijkste is om ze op het juiste moment te oogsten. Daarover later meer. Verder is het belangrijk om de zaden goed te drogen en de zaden droog, donker en niet te warm te bewaren. Ook daarover later meer.

Wat ik nu heb staan aan zaden? Reuzenscabiosa (vaste plant, erg leuk en groot), vaste ridderspoor in blauwtint, dagkoekoeksbloem (of ie vast is of tweejarig moet ik nog ervaren, houdt van vochtige grond), nicotiana rustica (erg leuke tabaksplant met geelgroene bloemen), lychnis yunannensis (vaste plant met erg mooie roze bloemen, fijner dan de bekende ‘prikneus, lychnis coronaria), duizendschoon en nog wat sla en mosterdzaad.

In de tuin werken vind ik sowieso al leuk, maar het oogsten is de beloning voor alle arbeid. En aan anderen kunnen weggeven van boeketten, planten en zaden.


De markt op

 

Vandaag stond ik op de markt met plantjes van eigen kweek. De Waterwinmarkt, een jaarlijkse markt in Terwijde, Leidsche Rijn. Ja, inderdaad die bruisende Vinex-wijk. Was het succesvol? Ja hoor. Het is maar wat je ervan verwacht.

Nu had ik mijn doelen niet al te hoog ingezet. In elk geval wilde ik meer bekendheid aan deze website geven. Voor meer lezers van deze blog. Maar ook om de komende tijd vanuit huis wat plantjes te verkopen aan iedereen die een bloemrijke tuin wil en mijn plantjes leuk vindt.

Op de markt heb ik gratis zakjes bloemenmix-zaad uitgedeeld. Ja, duh. Gratis is geen kunst, denk je zeker. Nou, dat valt nog te bezien. Het eerste uur heb ik het eens aangekeken vanachter mijn kraam. Nu had ik een beetje pech dat er zowel een boom als een lantaarnpaal dicht bij mijn kraam stonden. Dat had namelijk tot gevolg dat bezoekers naar de andere kant uitweken en veel van hen niet eens de moeite namen te kijken wat er bij mij te koop was. Zonde! Aan de overkant stond een vrouw van Curves vrolijk folders uit te delen en een praatje te maken met bezoekers. Voor haar kraam. Dat kan ik ook, dacht ik. In de volgende twee uur was ik voor een groot deel door mijn (gratis) voorraad heen. 

De verkoop van plantjes verliep nogal schoksgewijs. Kort na de start had ik twee Marokkaanse dames als klant die elk twee muntplantjes bij mij kochten.  Daarna bleef het heel lang rustig. Sommigen keken wel geïnteresseerd of zelfs verlangend naar mijn uitstalling. Er waren er ook die wat vroegen over een specifieke plant. En ineens had ik achter elkaar een paar klanten die meerdere planten kochten. Al mijn zes muntplanten heb ik verkocht. De huur van de marktkraam heb ik er in elk geval uit.

Een beetje een vreemde eend in de bijt was ik wel met mijn plantenkraam. Mijn buren waren ondernemers die vaker op grotere markten stonden. ‘Heb je ook wietplanten?’. ‘Nee, die mag je zelf kweken.’ Verder veel kramen met tweedehands spul van zolder.

De bezoekers waren voor het grootste deel ouders met kleine kinderen. Duidelijk een Vinex-wijk. Als verkoper heb ik een hoop geleerd. Zeg niet tegen een moeder dat een plant veel bijen trekt. Je krijgt een vies gezicht terug. Maar moeders: die appeltjes die je voor je kleintje(s) snijdt komen er alleen als de appelbloesem bestoven is, door bijen ja. En bijen steken in principe niet. Alleen als ze ergens klem zitten, wat beste eens kan gebeuren. Maar meestal is het geen heel groot drama.

Misschien sta ik volgend jaar weer op de markt. Met windmolens in bloemvorm, opblaaskanaries (bij een zomerse dag), vlindervliegers, en uiteraard muntplanten.

 

 

 

Zonnig type

Mijn botanische roos gaat bloeien, nu er een paar mooie dagen zijn geweest. Het is een zonnig type. Ooit eens opgekweekt uit zaad dat ik gewonnen had van takjes rozenbottel uit een kerststukje.

Ik weet het niet zeker, maar denk dat het om de Rosa multiflora gaat. Wat een enorme struik is het inmiddels geworden! Hij ontneemt voor een groot deel het zicht op mijn kasje. De komende dagen gaan er massa’s bloemen bloeien. In die tijd worden ze druk bezocht door bijen. De knoppen hebben een heel lichtroze waas. Eenmaal open zijn de bloemen wit. Helaas is de bloei maar van korte duur.

Maar daarna.

Dan worden de bottels gevormd. Massa’s en massa’s donkeroranje minibottels. Nou duurt het wel een tijdje voor ze oranje worden. Eerst zijn ze groen en langzaam aan worden ze wat groter. In de herfst verkleuren ze naar oranje. En dan blijven ze wel tot in de winter mooi. Hartstikke leuk, voor bijvoorbeeld kerststukjes.

Bladmineerder

Dagkoekoeksbloem (Silene dioica)Hé verdorie, waarom kom ik daar nu pas achter? Heb ik daarnet een prachtige bloeiende plant overgezet van mijn volkstuin naar mijn voortuin: de silene dioica, oftewel de dagkoekoeksbloem. Kijk ik nog even op internet of ik inderdaad de goede plantennaam bij de juiste plant heb. Ja, dat zit wel snor. Maar dan. Zie ik dat de silene dioica een waardplant is voor de bladmineerder…

Laat ik dat nu niet eerder gezien hebben. Want dan had ik die plant natuurlijk niet in mijn voortuin gezet. Want ik ga toch geen bladmineerder ondersteunen?! Ik heb niet voor niets allerlei maatregelen genomen om deze veelvraat te bestrijden: een feromoonval hangt in de kastanjeboom en de stam is bekleed met lijmband.

De kastanjemineermot is een bladmineerder die ik namelijk liever kwijt dan rijk ben in mijn voortuin. Die tast mijn fiere paardekastanje aan. Het blad wordt geruïneerd door deze mot tot een bruin rommelig hoopje. In juni lijkt het al of de herfst is ingetreden…

Maar misschien moet ik het even aanzien. Het is me niet helemaal duidelijk hoe die kastanjemineermot profiteert van de silene. Ik ga in elk geval de zaden voortijdig verwijderen. En gelukkig lees ik op wikipedia dat mezen zich tegoed doen aan larven van deze mot. Laat ik eerst maar eens zorgen dat mijn pimpelmezen het ontzettend naar hun zin hebben in mijn tuin. De jongen schreeuwen momenteel om voedsel. En hopelijk valt de schade aan mijn paardekastanje toch nog mee.

 

Meer lezen: